Os lugars: pilars de a tierra

This post is also available in: Spanish

Soi de lugar. Concretamén me crié en un que se dize Ontinar del Salz, en a muga en Uesca y Zaragoza.

Ta yo, estar de lugar ye un argüello y pribilexio. O contauto con a naturaleza, poder mirar-se y replecar cómo crexen as plantas y animals que mos minchamos, a trayeutoria de as casas, o ritmo de a bida, ziel encara escoscato (de l’augua no pas fablo entre otras cosas por isto) y nueis foscas,… Un balor adubito con que he estato premiato en a bida, y que más aprezio á mida que boi fendo pintacodas por o mundo.

Ayere, o programa de tb “Salvados” estió dedicato á Chanobas. Ya sapes, o lugar desauziato que quiere rebiscolar. En un inte de o programa, Jordi Evolé —y de seguro que muita chen beyendo o programa de tb— se demandaba o por qué de a delera de a chen de tornar á lo lugar. A respuesta ye simpla: Chanobas ye o suyo lugar.

Pero antiparti de o sinnificato que tienen ta las suyas chens, dende l’ambista de o desembolique de una tierra, os lugars en son o exemplo de sostenibilidá, de codesión d’un territorio, a primera esprision de a economía d’escala, l’orixen de ziudaz, o termometro que mide a prosperidá y o “musclo” d’una redolada: os pilars d’a tierra.

Por si estase poco, o esdebenidero presenta un polido tarabidato en os que os lugars conserban os benefizios de o entorno rural, de bez que se’n ban trobando meyos ta solbentar fautors de desembolique como treballo, educazión, infraestruturas y serbizios de salú.

Por ixo, independientemén de os dudosos balors que mueben á muitos risponsables de prener dezisions —de os que o caso de Chanobas ye un exemplo—, risultan difizílmén esplicables as politicas que en leban á una eboluzión d’una poblazión como a que presenta, por exemplo, Aragón [1]:

población_rural_Aragón
Fuen: Istituto Aragonés d’Estadistica

A consecuenzia d’ista eboluzión ye una: a ruina economica, sozial y meyoambiental.

[…] o 95 % de o territorio aragonés se considera “redolada rural feble y poco estruturata” […]: arias con graus dificultaz ta o suyo mantenimiento de a suya poblazión y de firme carauter periferico; u que, chunto a la grandaria insufizién de os zentros urbans, determina una baxa rentabilidá de as infraestruturas de desembolique, una muito baxa ufierta de serbizios y un sistema economico feble y poco dibersificato [2];

En Aragón, l’espazio urbán se conzentra fundamentalmén arredol de a ziudá de Zaragoza, que ripresenta sólo que un 5% de o territorio anque bi encluye o 53% de a poblazión total aragonesa [2];

Aragón presenta, por o tanto, una marcata dualidá rural-urbana que ha estau afundando en o desequilibrio intraterritorial. A comunidá puede estar descrita de traza simplificata como un chicot espazio zentral (5% de o territorio) fundamén poblato, de carauter metropolitano y con zierto potenzial de desembolique chunito á lo “Corredor de l’Ebro”, rodeato d’una ampla periferia (95% de o territorio) de marcato carauter rural, atenazato por o despoblamiento y por una limitazión d’alternatibas á las ocupazions y autibidaz economicas tradizionals. Ista ampla periferia presenta un sistema urbán muito feble, como consecuenzia de a dispersión con a que se trestalla a poblazión: 729 monezipios de os que  solo que 10 (antimás de Zaragoza) puyan á os 10.000 abitans [2]

O caso de Chanobas es una paradoxa de tot isto: de a insolbenzia integra (teunica, etica y de toda mena) de os organismos publicos y pribatos y a mayoría de os suyos integrans, pero tamién de os balors de os lugars y de as suyas chens.

A tornata á Chanobas no ye solo que o caso d’un lugar que quiere renaxer, ni una simpla “rebersión” de unas casas y os suyos campos, ye o feito que cal que marque o balor de as arias rurals de cada redorada, una modelo de desembolique sustenible á ran global.

Lugars, os pilars de a tierra. Ers en son marcando o camín:

Chanovas_vecinos
Referenzias:
[1] INSTITUTO ARAGONÉS D'ESTADISTICA. Febrero 2015. Datos alazetals d'Aragón. http://www.aragon.es/estaticos/GobiernoAragon/Organismos/InstitutoAragonesEstadistica/Documentos/docs/Areas/DatosBasic/2011_Actualizados/03_Poblacion.pdf. Consultato 2.nov.2015;
[2] EUROPEAN COMMISSION. Junio 2001. Informe ta la Conferenzia sobre redoladas espoblatas y politicas estruturales de a Unión Europeya, Lycksele (Suecia), 12-13 junio 2001. http://ec.europa.eu/regional_policy/archive/sources/docconf/depop/document/aragon_es.pdf. Consultato 2.nov.2015